مدرسه ی خوب ، مدرسه ی هوشمند ، مدارس مدرن قرن ۲۱ ، با مدارسی که تا به حال می شناختیم متفاوت هستن این مدارس الگو های نوین آموزشی و روانشناسی را به کار می برند.
همیشه اولیا و دانش آموزا دنبال مدرسه ی خوب می گردن.
مدیرها و موسسین مدارس ، اداره ی آموزش و پرورش هم همیشه مدعی این هستن که بهترین مدرسه را دارند.
اما یک مدرسه ی خوب که بر اساس معیارهای نوین باشه چه خصوصیاتی داره. اصلا میشه چنین مدرسه ای را ایجاد کرد؟
مدرسه ی خوب ،مدرسه ی هوشمند ، مدارس مدرن قرن ۲۱
مدارس خوب و هوشمند قرن ۲۱ ، مدارسی نیستند که ویدئو پروژکتور و کامپیوتر دارن.
مدارسی نیستن که همه چیز در خوندن درس خلاصه میشه . مدارسی نیستند که فقط مواظب باشن بچه ها و اولیا ناراحت نشن.
مدارس خوب اصول آموزش را رعایت می کنند.
آزادی عمل در تصمیم‌گیری ها
این گونه مدارس در امور آموزشی و تربیتی مربوط به خود استقلال کافی دارند. به‌طوری که در انتخاب نیروی انسانی،تدوین برنامه‌های آموزشی، نحوه جذب دانش‌آموزان و … اختیار کامل دارند.
برنامه درسی جامع فراگیر
داشتن برنامه‌ای مدون با چشم‌اندازی کوتاه مدت،میان مدت و بلند مدت از ویژگیهای مهم این مدارس محسوب می‌شود.
داشتن کادری توانمند، دلسوز و مهربان
این گونه مدارس در انتخاب کادر آموزشی، پرورشی، اداری و… بسیار حساس هستند.
شرایط خاصی را برای انتخاب تدوین کرده‌اند. به طوری که هر کسی نمی‌تواند شرایط لازم را داشته باشد.
داشتن توان علمی بالا، مقید بودن به نظم و انضباط، داشتن روحیه کاری بالا و داشتن قدرت بالای روابط انسانی از جمله شرایط انتخاب نیروی انسانی است.
مشارکت والدین در همه امور
از ویژگی مدارس پیشرفته حضور چشم گیر اولیا در امور آموزشگاه است. اولیا در تمامی امور از انتخاب معلم گرفته تا چگونگی هزینه منابع مالی مشارکت فعال دارند. بنابراین والدین عهده‌دار بخشی از برنامه‌های آموزشی و تربیتی مدرسه هستند.
ارتباط با تمامی مدارس پیشرفته جهان
یکی از مشخصه‌های بسیار مهم مدرسه پیشرو در قرن ۲۱ بالا بودن قدرت ارتباط آن با جهان بیرون است. این گونه مدارس به واسطه مجهز بودن به فناوری‌های نوین ارتباطی قادرند با تمامی مدارس موفق جهان ارتباط برقرار کنند و از تجربیات آنها بهره‌مند شوند
انجام امور به صورت ماشینی
این گونه مدارس به دلیل مجهز بودن به فناوری‌های نوین الکترونیکی، تمامی امور خود را به صورت ماشینی انجام میدهند.
ارتباط آموزش‌های مدرسه با نیازهای جامعه
مطالبی در مدارس قرن ۲۱ باید آموزش داده شود که با نیازهای جامعه همخوانی داشته باشد. این‌گونه مدارس همواره در نیازسنجی فعال هستند و سعی می‌کنند دروس و مهارتی را در آموزشگاه به فراگیران تعلیم دهند که جامعه به آنها نیاز دارد.
تهیه و تدوین محتوای آموزشی
مدارس خود با مشارکت فراگیران، معلمان و اولیای دانش‌آموزان و با استفاده از نظرات متخصصان رشته مربوط، محتوای آموزشی را تهیه و تدوین می‌کنند و در تهیه آن نیازهای فراگیران و جامعه بر هر چیز دیگری مقدم است.
بهره‌مند بودن از امکانات پیشرفته
در مدارس جدید، معلم برای آموزش خود انواع و اقسام ابزارهای جدید آموزشی را به‌کار می‌گیرد؛ از پوستر و چارت و اسلاید و فیلم آموزشی و اوپک و اورهد گرفته تا چند رسانه‌ای و اینترنت در این مدرسه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به‌کارگیری روشهای نوین آموزشی
معلمان برای آموزش، روشهای تدریس نوین را به‌کار می‌گیرند و همیشه تلاش می‌کنند تلفیقی از روش‌ها را به‌کار گیرند. از سخنرانی و پرسش و پاسخ و بحث‌گروهی گرفته تا ایفای نقش، همه را برای جهت آموزش بهتر مورد استفاده قرار میدهند.
هوشمند بودن
تعریف و اجرای پروژه‌های همگرا و واگرا، ایجاد سیستم هوش مصنوعی به‌منظور تولید و توسعه شاخص‌های ارزیابی عملکرد، توسعه ابزارهای نظارتی و مشورتی الکترونیکی در رابطه با فعالیت‌های مدرسه، نصب و به‌کارگیری برنامه جامع MIS و… از ویژگیهای هوشمند بودن این‌گونه مدارس است.
مدرسه، مرکز یادگیری هماهنگ
در این‌گونه مدارس سعی بر آن است که تمامی نیازهای فراگیر پاسخ داده شود و مدرسه به‌عنوان مرکز کامل یادگیری محسوب شود. یادگیری برای دانستن و باهم زیستن، از رسالت‌های اصلی مدارس امروز است.
مدرسه رابط میان فرد، جامعه و جهان
مدارس امروز در کنار رسالت آموزشی و تربیتی، رسالت بسیار مهم دیگری هم دارند .
آن این است که باید بتوانند به راحتی واسطه‌ای پویا بین فرد و جامعه و جهان باشند و از طریق مدرسه فراگیران بتوانند با جامعه و جهانی که در آن زندگی می‌کنند، ارتباط برقرار کنند و این از طریق وسایل ارتباط جمعی پیشرفته به‌راحتی امکان‌پذیر است.
برابری فرصت‌ها
مدارس دنیای امروز باید شرایطی به‌وجود آورند که فراگیران به‌صورت برابر از فرصت‌ها بهره‌مند شوند و بتوانند استعدادهای بالقوه خود را شکوفا کنند و متناسب با توانمندی‌های خود در رشد و توسعه خود و جامعه بکوشند.
محیط باز، جانشین محیط بسته کلاس
در مدارس امروزی، محل آموزش مثل قدیم به کلاس درس محدود نمی‌شود. جامعه به‌عنوان کلاس و بستری برای آموزش محسوب می‌شود.
معلمان متناسب با ویژگیهای فراگیران، امکانات محل آموزش، اهداف آموزشی و… هر جا لازم باشد از تعلیم و تربیت فراگیران کوتاهی نمی‌کنند.
مشارکت فراگیران در امور مدرسه
یکی از ویژگیهای شاخص مدارس امروزی این است که عنصر اصلی تعلیم و تربیت فراگیر است و تمامی عناصر دیگر انسانی و غیرانسانی باید در خدمت فراگیر باشد.
تلفیق دروس نظری و عملی
در مدارس امروزی، دروس نظری و عملی در کنار هم دیده می‌شوند و در آموزش به هر دو جنبه اهمیت فراوانی داده می‌شود.
سهم فراگیران در اداره مدرسه
مدارس پیشرفته امروزی از مدیریت مشارکتی بهره‌مند هستند. در مدارس امروزی سعی بر آن است که تا حد امکان امور مدیریتی و اداری آموزشگاه توسط فراگیران انجام شود.
آنان سهم بیشتری داشته باشند تا علاوه بر پختگی در امور آموزشی و تربیتی، شغل‌های مدیریتی و اداری را نیز قبل از ورود به جامعه، تمرین کنند و در آن مهارت لازم را به‌دست آورند.
معلم راهنمای زندگی
مثل مدارس گذشته نقش معلم صرفاً انتقال دانش و معلومات نیست. در مدارس امروزی معلم، مشاور و راهنمای فراگیران در تمامی امور به‌ویژه در امور مربوط به زندگی است.
ارتقای سطح رشد فراگیر
توجه به امور معنوی و اجتماعی از جهت‌گیری‌های اصلی مدارس است و آموزش نحوه پیمودن مسیر زندگی و به عمل در آوردن دانسته‌ها همواره مورد تأکید قرار می‌گیرد.
در دیدگاههای نوین آموزشی ، چهار عنصر سرعت ، دقت ، مهارت و اطلاعات و فناوری نوین نقش اساسی را ایفا می نمایند.
به شکلی که کلاس درس سلف سرویس عمومی و مدرسه جمهوری دانش است.
فرایند یاددهی :
یادگیری متناسب با نیازها و ویژگیهای فراگیران بوده و کیفیت و روند اجرایی و کاربرد تکنولوژی های روز آموزشی از عوام اصلی و اساسی آن بشمار می آیند.درچنین نظامی معلم بعنوان اصلی ترین عامل فرایند آموزشی ، دارای ویژگی های خاصی است که در ادامه به آن اشاره خواهد شد.
الف) اطلاعات
از ویژگی های شاخص معلم افزایش سطح معلومات و به روز بودن است .
در موضوعاتی همچون آشنایی با آخرین دستاوردهای فناوری و تکنولوژی آموزشی ، اطلاعات عمومی به منظور برقراری ارتباط بین علوم مختلف ،روش تدریس (مانند : روشهای یاری،بارش مغزی ، ایفای نقش ، نمایشی ، بحث گروهی ، اکتشافی متناسب با موضوع دروس )، فراگیری آخرین دستاوردهای علمی در قالب دوره ضمن خدمت ،آشنایی با اصول روانشناسی تربیتی و همچنین برنامه ریزی و طراحی مدل تدریس
ب)ابتکار
دارابودن ویژگی خلاقیت و ابتکار شیوه تدریس ، و ایجاد فضای پرسشگری و تخیل در کلاس درس ،شناخت ناتوانی ها و تلاش در جهت درمان آنهاو همچنین برقراری ارتباط مناسب با فراگیران با توجه به تفاوتهای فردی آنان
ج)مهارت و سرعت
داشتن توانمندی بالا در تدریس و کلاسداری ، مهارتهای ارتباطی ، کاربرد تکنولوژی ، تجزیه و تحلیل مسائل
د) ویژگی های اخلاقی
– مراعات آداب و رسوم اجتماعی ، نشاط و شادابی ، آراستگی و نظم و انضباط ظاهری ، سعه صدر ، تکریم شخصیت دانش آموزان ، رأفت و مهربانی
فاکتورهای کیفی مدارس قرن ۲۱. مدرسه ی خوب
یک مدرسه ی استاندارد، یازده بخش یا یازده فاکتور اساسی دارد:
ارائه ی اطلاعات درست و شفافیت:
منظور از اطلاعات، اطلاعاتی است که مدرسه و نوع خدماتی را که ارائه می‌دهد، معرفی میکند.. دانش‌آموزان و والدین با تاریخچه، ساختار و اهداف کلی مدرسه آشنا هستند.اطلاعات بنا به درخواست و نیاز اشخاص ارائه می‌شود.ارتباط و تماس منظمی با دانش‌آموزان و والدین، خواه کلامی، خواه نوشتاری، وجود دارد.سازوکاری برای معرفی نماکار مدرسه وجود دارد.همه کارکنان از روش‌ها و ساختارهای مناسب و شیوه رفتار و طرح‌های عملی بهبود مدرسه آگاه‌اند.اطلاعات، به زبان روشن و مناسب عرضه می‌شود.اطلاعات به شیوه‌های گوناگون عرضه می‌شود.اطلاعات برای اثربخشی بیشتر مورد سنجش قرار می‌گیرد.
اعتبار و ارائه ی خدمان در زمان مناسب:
دراین جا، منظور از اعتبار، عرضه خدمات مورد توافق در زمان مقرر است.یک مجموعه روش منظم برای تضمین ثبات در ارائه خدمات وجود دارد. مانند سنجش و گزارش‌دهی، بهداشت و ایمنی، شیوه رفتار و…توافق صریح و مکتوب بین والدین، دانش‌آموزان و مدرسه وجود دارد.پایش یا بازبینی درونی و بیرونی و ارزشیابی از خدمات وجود دارد.اولیای مدرسه می‌کوشند از طریق برقراری رابطه با سایر مدارس یا موسسات آموزشی، بر کیفیت خدمات بیفزایند.روش خاصی برای ارائه شکایات در نظر گرفته شده است.میزان رضایت دانش‌آموزان و والدین و دیگران به طور منظم مورد توجه قرار می‌گیرد.رهنمودهایی برای پاسخ‌دهی به سئوالات و بررسی پیشنهادها وجود دارد.
قابلیت ، توانایی و سلامت روحی و کاری کارکنان:
منظور از قابلیت و صحت، دانش و توانایی و مهارت کارکنان مدرسه برای ارائه خدمات مناسب است.کارکنان به طور منظم برای تعیین نیازهای آموزش و پرورش ارزشیابی می‌شوند.مدیر، عملکرد کارکنان را با استفاده از نمونه‌هایی معرف از عملکرد های آنان، مورد پایش قرار می‌دهد.والدین، دانش‌آموزان و سایرین، کارکنان را به منظور عرضه خدمات مناسب ارزشیابی می‌کنند.اهداف کلی و روشهای عملکرد مدرسه به کارکنان معرفی می‌گردد.کارکنان نسخه‌هایی از اسناد مربوط به شیوه عمل مناسب را دریافت می‌دارند.همه کارکنان فرصت یادگیری به دست می‌آورند.یک ناظر متخصص (معلم راهنما، راهنمای تعلیماتی، متخصص موضوع و روش و…) کارکنان را هدایت میکند.
دستیابی اثر بخش مراجعین به در خواست ها -ارائه ی خدمات مناسب:
منظور از دستیابی اثربخش، دستیابی کاربران (یادگیرندگان) یا والدین و دانش‌آموزان به اطلاعات یا پاسخ‌سئوال‌ها یا درخواست‌های مورد نیاز است.مدرسه نظام دریافت پیشنهاد و انتقاد دارد.مدرسه دارای «راهنمایی» است که نوع خدمات، نحوه پایش و ارزشیابی آن را توصیف میکند.همه کارکنان مدرسه، به‌منظور استقبال از پیشنهادها و انتقادهای کاربران، دارای نگاه مثبت و رفتار ترغیبی‌اند.به‌طور مؤکد، از دادن صفات خاص به کاربران مشکل‌دار جلوگیری می‌شود.در مدرسه حتی با یک یادداشت کوتاه کاربران، امکان برگزاری یک نشست حضوری وجود دارد.در مدرسه مکان خاصی برای مصاحبه محرمانه وجود دارد.متناسب با عملکرد مدرسه، نشانی‌ها و شماره‌های تلفن، در دفتر موجود است.از ارتباط تلفنی والدین، دانش‌آموزان و دیگران استقبال می‌شود.
امکان جبران خطا یا کاستی ها:
جبران اثربخش بر این نکته تأکید دارد که اگر خطایی رخ دهد یا اولیای مدرسه خدمات ناقصی از کاربر دریافت دارند، امکان جبران خطا و کاستی وجود دارد.مدرسه دارای نظام دریافت شکایات است.مدرسه راهنمای خاص ارائه خدمات، پایش و بازبینی نحوه ارائه خدمات و شیوه ارزشیابی آن را دارد.کاربران به بیان مسائل یا دشواری‌های خاصی که با کارکنان دارند، تشویق می‌شوند.بین مدرسه و والدین درباره نوع خدمات و کیفیت آنها توافق وجود دارد.
تجهیزات و امکانات هدفمند ، ملموس و در دسترس
منظور از مسائل یا امور ملموس، نمود عینی یا فیزیکی خدمات است.تعریف فضای مورد استفاده برای ارائه آموزش و انجام دادن فعالیت‌های تکمیلی یادگیری، با مقاصد متناسب است.منابع و تجهیزات با مقاصد تعریف شده متناسب است.همه کارکنان در مورد اهمیت مسائل ارائه خدمات، توجیه شده‌اند.ارزشیابان خارج از مدرسه به‌طور منظم، فضای آموزشی و تجهیزات را ارزشیابی می‌کنند.طرحی برای تأمین و تجهیزات مدرسه تدارک دیده شده است.
پاسخگو بودن در باره ی مسائل و مشکلات:
عنصر پاسخ‌گویی، ناظر بر علاقه و توانایی کارکنان برای تدارک خدمات به‌صورت معقول و خلاقانه است.بین کارکنان مدرسه، به‌منظور برقراری ارتباط با کاربران، یک شیوه رفتاری معمول و مورد توافق وجود دارد.هر کاربر، از میان کارکنان مدرسه، راهنمای خاصی دارد و فرد موردنظر در بیشتر اوقات برای کاربر قابل دسترسی است.در مدرسه، برای کاربران زمان پاسخ‌گویی و برقراری ارتباط موجود است.کارکنان، برای درمیان گذاشتن مسائل با کاربران، فرصت منظمی در اختیار دارند.
بیمه و ایمنی فیزیکی و روحی:
مراد از بیمه و ایمنی، برحذر بودن از خطر و آسیب‌ها و داشتن بیمه است. افزون بر این، «حق محفوظ ماندن رازها» هم یکی از نکات مهم در بخش بیمه و ایمنی است.در مدرسه، روش ویژه‌ای برای حفظ بهداشت، سلامت و ایمنی وجود دارد.فضاها و تجهیزات با مقاصد متناسب‌اند.کاربر اطمینان دارد که کارکنان ایمنی و سلامت‌اش را در اولویت قرار میدهند.کاربران در برابر سطحی معقول از خطرپذیری در فعالیت‌ها قرار دارند.سطوح خاصی از «حق محفوظ ماندن رازها» بین کاربران و کارکنان مدرسه مورد توافق قرار گرفته است.اسناد و مواد رایانه‌ای برای کارکنان خاصی در مدرسه قابل دستیابی است.کاربران مجاز به دیدن و بررسی اطلاعاتی هستند که درباره آنها تدارک و ضبط شده است.
همدلی و درک متقابل کاربران:
منظور از همدلی، سطح خاصی از اقدامات مربوط به گوش دادن و شرح مسائل یکایک کاربران است.کارکنان برای انجام دادن اقدامات خاص جهت کاربری که راهنمایی او را به‌عهده گرفته‌اند، ترغیب می‌شوند.در آموزش کارکنان مدرسه، بر دانش و مهارتهای درک نیاز و موقعیت کاربران تأکید می‌شود.کاربران احساس می‌کنند که در مدرسه، پشتیبان خاصی دارند.کاربران در ارزشیابی کیفیت ارائه خدمات، برداشت‌ها یا نظریات دخالت داده می‌شوند.
قدرت انتخاب ، فعالیت آزاد مشارکت :
منظور از این بند، توانایی کاربران در اثرگذاری بر نوع و سطح خدمات تدارک دیده شده است.کاربران در فعالیت‌های تصمیم‌گیری مدرسه دخالت می‌کنند و در شکل‌دهی تصمیمات نقش دارند.برای کاربران، امکان انتخاب نوع خاصی از خدمات وجود دارد.به کاربران زمینه‌هایی ارائه می‌شود که در آنها، برای انتخاب آزادی عمل دارند.
موقعیت کاربر – احترام به مراجعه کننده و ارتباط دوسویه:
در این شاخص، میزان توجه و احترام به مراجعه‌کننده یا کاربر مورد تأکید قرار می‌گیرد.ماهیت ارتباط دوسویه بین کاربر و ارائه خدمات از سوی کارکنان و کاربران مورد توجه است.به کاربران فرصت اولویت‌بندی برای دسترسی به کارکنان داده می‌شود.قرارداد مکتوبی بین مدرسه و کاربران وجود دارد و در آن، علایق کاربران و شرایط مدرسه درج شده است.در آموزش کارکنان مدرسه، به شیوه برآورد نیازهای کاربران و تحقق حقوق آنان تأکید می‌شود.مدیران مدارس می‌توانند با درنظر گرفتن مواردی از عناصر یازده‌گانه، به تدارک سیاهه برگه وارسی (چک‌لیست) اقدام کنند و براساس آن، نحوه عملکرد مدرسه را مورد ارزشیابی قرار دهند. در صورتی که ۷۰ تا ۸۰ درصد از شاخص‌های ارائه‌شده پوشش داده شود، می‌توان مدرسه را یک مدرسه استاندارد دانست.