یادگیری یکی از اهداف و آرمان های هر انسان کمال جو بوده و هست. از طرفی تلاش برای به یاد سپاری آموخته ها و بعد از اون یاد آوری آنچه که به یاد سپرده ایم مهم و حیاتی خواهد بود.
برای موفقیت در یاد گرفتن و یاد سپاری باید کمی پشتکار داشته باشیم و از اطلاعات روز استفاده کنیم.
ابتدا باید بخونیم یا مهارتی را یاد بگیریم. البته با رعایت اصول یاد گیری.
بعد در چندین مرحله به اون مراجعه و تکرار کنیم تا به یاد بسپاریم. ( سرعت مطالعه یا انجام کار بسیار مهمه ) چون تعداد دفعات تکرار را تعین می کنه.
حالا که به یاد سپردیم باید بتونیم در موقعیت لازم ( نه چند روز بعد ) به یاد بیاریم و استفاده کنیم.یکی از بحث های همیشگی در مشاوره درسی و کنکور اینه که : آقا یاد نمی گیرم یا یادم نمیاد.
یادگیری ، یادسپاری ، یادآوری اساس مطالعه ی موفق
یادگیری:
یاد گرفتن مهارتی هست که در طی اون یه نفر می تونه مهارت کسب کنه . مهارت برای انجام یک کار ، یا شروع یه تجربه ی جدید.
یادگیری به خاطر ایجاد تغییر و اصلاح انجام می شه. اما حتما باید مشخص بشه چه تغییراتی قراره ایجاد شه.
این تغییرات برای چیه ؟
یعنی هدف و انگیزه ی تغییر و یادگیری چیه. باری این که یه یاد گیری موفق داشته باشیم ، باید چند اصل را به درستی درک و بررسی کنیم.
چه چیزی را قراره یاد بگیریم ؟
وضعیت و موقعیت یادگیری ما چیه ؟
آیا روش های یادگیری رو می شناسیم ؟
گروهی که قراره با ما در این یادگیری مشارکت کنن ، کدوم گروهه؟
برای یادگیری نیاز به چند عامل داریم. باید آمادگی یادگیری داشته باشیم . باید هدف مشخص از یاد گرفتن داشته باشیم.
انگیزه های کافی برای ادامه وجود داشته باشه. از تجربیات گذشته هم استفاده کنیم. موقعیت ما برای یادگیری خیلی مهمه. محیطی که در اون قرار آموزش ببینیم یاد بگیریم ، روی یادگیری ما تاثیر مستقیم داره. راه و روشی هم که به ما یاد می دن ( روش تدریس ) بسیار مهمه.
و در نهایت یادگیری نیاز به تمرین و تکرار داره برای یاد سپاری.
فرآیند یادگیری ، طبق نظر بعضی ها ، نیاز به محرک داره . یعنی تنبیه و تشویق به عنوان محرک یادگیری!!!!
از طرفی عده ای اعتقاد دارن یادگیری نیاز به شناخت داره. این عده اعتقاد دارن، با شناخت کامل و طی مراحل گام به گام ، از ساده به مشکل ای فرآیند تکمیل میشه.
به نظر من هر کدوم از دو نظریه ی فوق نقشی انکار ناپذیر در یادگیری دارند. برای یادگیری هم نیاز به شناخت هست . هم نیاز به تشویق برای ادامه ی کار . هم نیاز به تنبیه برای کنترل کار. مهم اینه که مطلب در ذهن اثر عمیق داشته باشه تا خوب حفظ شه. برای ایجاد اثر عمیق ، یادگیری باید با توجه و تمرکز باشه.
انجام فعالیت های هوازی ( حدود ۴ ساعت بعد از مطالعه ) یادگیری را بهتر می کند.
ورزش باید نسبتا شدید باشه تا اثر گذار بشه. ورزش و مواد غذایی که پروتئین ، کربو هیدرات ، ویتامین های B و D دارن ، سرو تونین ایجاد می کنن.
فعالیت های اجتماعی هم به تولید سروتونین کمک می کنه. سروتونین به هورمون نشاط معروفه!
این هورمون به یادگیری کمک می کنه چون : ایجاد تحرک می کنه.خواب را تنظیم می کنه . رفتار آدم را متعادل می کنه . روی اشتها و وزن هم تاثیر داره. کمبودش هم دلهره و افسردگی و سردرد به دنبال داره .
پس باید بعد از فراهم بودن شرایط ، شروع به مطالعه و یادگیری کنیم. یعنی شروع به دریافت اطلاعات برای ایجاد تغییر!!!!
یادسپاری :
وقت چیزی رو یاد گرفتی حالا باید به یاد بسپاری. من می گم اون چیزی که یاد گرفتی ، جزو دارایی هات حساب میشه.
مثل پول ! پول دربیاری باید بتونی پول را نگهداری کنی .همه ی پول را از دست ندی!
اینجا هم همین طوره . خب اگه یادبگیری ، نتونی به یاد بسپاری ، خُب چه فایده ؟ یاد نمی گرفتی هم فرقی نداشت! ( البته یه فرق داشت ، کارت راحت تر بود. ) .
برای به یاد سپاری نیاز به تمرین داری. تکرار و تمرین. اما تعداد دفعات تکرار ، برای افراد مختلف متفاوته .
ولی یه چیز بدیهی است. اونهایی که می تونن تند بخونن ، پس تعداد دفعات بیشتری تکرار می کنن. پس بهتر به یاد می سپرن. ولی مسلما ، حداقل ۵ بار تکرار برای انتقال اطلاعات به حافظه ی دائم لازمه. این تکرار لازمه با فاصله ی زمانی باشه . و به تدریج فاصله ی بین دو بار تکرار بیشتر بشه.
یاد آوری :
حالا اون مطالبی که یادگرفتیم، به یاد سپردیم ، برای چی بود؟
برای این که به یاد بیاریم ( یادآوری ) و استفاده کنیم. به علت اینکه حفظ و نگهداری اطلاعات یک فرآیند عصبی هست ، پس یاد آوری هم به شرایط عصبی بستگی مهم دارد.
در یاد آوری ها باید روند طبیعی شکل بگیره. یعنی خود به خود به یاد مطلب ، اتفاق یا یک موقعیت بیافتیم.
اگه با فشار بخواهیم چیزی را به یاد بیاوریم ، همیشه نتیجه ی عکس می گیریم. محرک های بیرونی و درونی روی یاد آوری تاثیر دارند.
تداعی ، تجربه ، قرینه های کلامی ، … می تونن عامل یادآوری باشن و هم عامل فراموشی.تجربه ثابت کرده بازنشانی راحت تر از یاد آوریه!
یعنی با دیدن و حس کردن ، به یاد بیاریم. مسلما هر چه بیشتر زمان بگذره یادآوری کمتر و در عوض فراموشی بیشتر خواهد شد. بر اساس مطالبی که در اینجا گفتم ، هیجان هم می تونه باعث کاهش یاد آوری بشه!
بیشتر اوقات ما فقط یاد می گیریم . یعنی اطلاعات را می ریزیم تو مغز بدون این که بتونیم از اون استفاده کنیم.
چرا یاد نمی گیریم :
بسیاری از دانش آموزان این موضوع را بیان می کنند، که ما درس می خوانیم ولی آن رایاد نمی گیریم .در کل باید بدانیم که مطالب موجود در ذهن و مطالب جدید بر هم اثر می گذارند .این اثر ممکن است در جهت تقویت یا تضعیف هم باشند. پس می توان گفت اثر آموختنی ها برهم بر دو گونه است :
۱ – تاثیر مثبت آموختنی ها
۲ – تاثیر منفی آموخته ها
تاثیر مثبت آموختنی ها :
اگر بتوان رابطه ای بین مطالب جدید و مطالب قبلی ایجاد نمود مطالب زودتر یاد گرفته می شود و بایاد گرفتنی این مطالب ، مطالب قبلی هم یاد آوری می شود .
تاثیر منفی آموخته ها :
تاثیر منفی آموختنی ها به دو گونه است : گاهی اوقات اثر مطلب قبلی باعث یاد نگرفتن مطلب جدید می شود. یعنی آموخته قبلی تمامی اطلاعات جدید وارد شده را تحت الشعاع قرار می دهد .( منبع موثر قبلی )
در برخی اوقات اثر مطالب جدید قوی تر از مطالب قبلی است . باعث از بین رفتن مطالب قبلی می شود. مانند اینکه بعد از فیزیک و ریاضی دوباره فیزیک خوانده شود. که باعث می شود فیزیک اولی به یاد نیاید .( منبع موثر بعدی )
برای استفاده از تاثیرات مثبت آموختنی ها برهم وجلوگیری از تاثیرات منفی آنها برهم باید به تشابه آموختنی ها دقت نمود. شدت تاثیر و مخلوط شدن بستگی به تشابه دارد. اگر بتوان وجه مشترک و تمایز را تشخیص داد، آنگاه تشابه عامل مثبت خواهد بود .اما چیزی که کاملاً مشخص است ، این موضوع می باشد که مطالب مشابه را در فواصل زمانی کوتاه مطالعه ننمائید .
عدم علاقه به مطلب درسی ، عجله در یاد گیری ( با سرعت مطالعه فرق داره ) بی نظمی و نداشتن برنامه ، عدم احساس مسئولیت و نداشتن هدف هم می تونه از دیگر عوامل موثر باشه.
چرا به یاد نمی آوریم :
در بسیاری از مواقع در هنگام آزمون مطمئن هستید که مطلب را خوانده اید وحتی زمان مطالعه و یا جای مطلب را در کتاب به یاد می آورید اما اصل موضوع را به یاد نمی آورید آیا تابه حال فکر کرده اید چرا ؟ معمولاً به یاد نیاوردن مطالب به دلایل زیر می باشد :
یاد گرفتن ناقص :
اغلب دانش آموزان با خواندن در س و قرار دادن آنها در حافظه کوتاه مدت این طور تصور می کنند که مطلب را فرا گرفته اند ، اما زمانی که می خواهند مطلب را به یاد آورند ( یا در زمان آزمون ) فرآیند به یاد آوردن به درستی انجام نمی شود .
نبودن محرک مناسب :
برای به یاد آوردن مطالب داشتن یک محرک لازم است گاهی اوقات با شنیدن یک صدا به یاد موضوع خاصی می افتید . در حقیقت آن موضوع خاص در زمانی اتفاق افتاده که صدای مورد نظر وجود داشته پس صدا محرکی برای یاد آوری آن اتفاق است .
سرکوب اطلاعات :
سرکوب اطلاعات به طور ناخود آگاه اتفاق می افتد مثلاً کسیکه فیزیک دوست ندارد، فراموش می کند تکالیف محوله راانجام دهد .
تجربه اضطراب و گناه :
در برخی اوقات انجام یک کار یا به یاد آوردن یک موضوع ایجاد احساس نا مطبوع می کند .در نتیجه توسط مغز به طور غیر عمدی از ذهن دور می شود .زیرا انسان به طور غیر ارادی از هر چیزکه برایش رنج وعذاب و اضطراب ایجاد کند دوری می نماید .
نبودن انگیزه :
کمبود انگیزه باعث می شود مطالب آموخته شده نیز از یاد برود. مانند بعد از امتحان که نبودن انگیزه باعث به یاد نیاوردن موضوعات می شود .
گذشت زمان :
قدرت نگهداری مطالب با گذشت زمان به تدریج کاهش می یاید به همین دلیل مرور مطالب را توصیه می کنیم .